زندگی در کوچ

      پرنده ها در راه اند . . . منظورم پرنده های مهاجر است که هر سال برای زمستان گذرانی به تالاب انزلی می آیند تا در جایی که برای شان چندان هم امن نیست ، مدتی بمانند و پیش از آمدن بهار دوباره برگردند . 

در روز جمعه ی قبل با قایق در تالاب گشتی زدم و متوجه شدم که دسته های بزرگ قو و غاز و مرغابی و خوتکا و پرستوهای دریایی و گونه های دیگر هنوز نرسیده اند .     سالهای زیادی است که دیگر برای تماشای آنها به تالاب نمی روم . . . برای آنکه باید با شکارچیانی که قرقگاهها را از محیط زیست اجاره کرده اند ، هماهنگ کنی و سپس با احتیاط و رعایت قواعدی به آنجاها وارد شوی .  غرش قایقهای موتوری و برخی کارهایی که پرنده ها را می ترساند ، برای مسوولان هر قرقگاه اهمیت زیادی دارد .

به یاد دارم که در سالهای دورتر اغلب به تالاب می رفتم و ساعتها به تماشای پرنده هایی می پرداختم که زندگی و بقا و ادامه نسلهای شان به کوچ و مهاجرت ، وابسته است .  حتی در شبها نیز این اتفاق می افتاد . . . و حال تصور کنید که مهتاب می درخشد و مه رقیقی نیز بر سینه ی تالاب می لغزد و تو در قایقی کوچک ، نشسته ای و داری به انبوه پرندگانی نگاه می کنی که همه ی هدف شان از آمدن و ماندن و رفتن ، زندگی کردن است .

آن تصاویر رویایی و انعکاس نور ماه در آب و سایه های پرندگان و برخاستن گاه و بیگاه صدای شان و نیز چرخش توده های کوچک و بزرگ مه ، جان و روح مرا آرام می کرد و براستی تحمل سرمای شبانگاهی را آسان و میسر می ساخت .    به یاد یکی از روزهایی افتادم که درون قایق دراز کشیده بودم و ناگهان خوابم برد . . . یک خواب کوتاه و دلچسب که رشته هایش خیلی زود از هم گسست و ناگاه وقتی چشمهایم را گشودم ، بر دماغه ی قایق ، یک پرستوی دریایی را دیدم که با چشمهای سیاه و زیبایش ، داشت نگاهم می کرد . . . و من برای آنکه او را نترسانم و کاری کنم تا بیشتر بماند و بیشتر ببینمش ، مانند یک مجسمه از جای خود تکان نخوردم .   در آن پرنده ، معصومیت شگفت انگیزی بود که سبب می شد تا دلم برایش بسوزد .  اما وقتی یادم آمد که هیچ صیادی یک پرستوی دریایی را شکار نمی کند ، قدری خیالم جمع شد .

اکنون آنها دارند باز می آیند . . . و من باز هم نخواهم توانست برای تماشای آنها بروم .  فرصتهای ما برای دیدن زیباییها در زندگی بسیار اندک است . . . و در عوض کسانی می توانند به راحتی آن موجودات زیبا را ببینند که کار و شغلی جز شکار و صید ندارند .   سالها پیش به یکی از مدیران سازمان محیط زیست پیشنهاد دادم تا برنامه ای تنظیم کنند و گردشگران را با رعایت اصول و قوانین به آب بندانها بیاورند که این همه شکوه و زیبایی را در خلقت خداوندی ببینند .             گفت : بعضی از مدیران و مسوولانی هم که گاه به این مکانها می آیند ، کارهایی می کنند که پرندگان به دور دستها فرار کرده و مخفی می شوند. . . بعد برویم گردشگر بیاوریم؟؟  چطور می شود آنها را کنترل کرد ؟؟ 

همان موقع یاد کنده کاریهای برخی از مردم بر روی آثار باستانی و قدیمی خودمان افتادم و حرفم را پس گرفتم .... ما همواره به روحیات و خواسته ها و دغدغه های خود احترام می گذاریم و اصلا هم اهمیتی ندارد که پرندگان مهاجر به امنیت و آرامش و سکوت نیازمندند . آنها باید در آرامشی که دوستش می دارند به صدای همنوعان و جفتها و جوجه های خویش گوش کنند ، دمای هوا و آب را بسنجند ، به طور مرتب جهت باد را در نظر بگیرند و موقعیتی را که در آن هستند ، همواره رصد کنند . . . و این همه کارهای مهم ، به آرامش و دور ماندن از غوغای آدمیان نیاز دارد .  ما که هر روز هیاهوی تازه ای برای خود تدارک می بینیم و از ایجاد ناآرامی برای دیگران هم ابایی نداریم ، چرا باید نگران غازهای وحشی و مرغابیها و کاکاییها و پرندگان دیگر باشیم؟

برای همین است که در تمدن خود ، غوغاسالاری را به اشکال متفاوت فرا گرفته ایم و سپس در هر موقعیتی دنبال یک آینه می گردیم تا قیافه و موها و لباس خویش را در آن برانداز کنیم و بدیهی است که فرصتهای فراوان را برای دیدن زیباییهای زندگی از دست می دهیم . . . و عاقبت روزی اگر از ما بپرسند در این همه سالی که گذراندی ، چه دیدی ، باید پس از مکثی طولانی فقط این را بگوییم که : من فقط خودم را بارها و بارها دیده ام.

در آخرین روزهای اقامت پرندگان و زمانی که دسته دسته از سطح آب بر می خیزند تا به نقاط شمالی تر برگردند . . . در روزهای آغاز کوچ و مهاجرت ، پرندگانی را خواهی دید که بیمار و یا آسیب دیده اند و نمی توانند در کنار همنوعان خود بال بگشایند .   تنهایی و سرگردانی و بی پناهی و عدم امنیتی را که در تالاب احساس می کنند ، نمی توان شرح داد .  من یکی از آن روزها را دیده ام ... روزی که زندگی با همان تصاویری که در تالاب و در برابر چشمان توست ، با زبانی صریح و بی تعارف می گوید که : زندگی ، ضعفا را در چنگال خود ، می شکند و جایی برای زندگی و بقا به آنها نمی دهد .    آن وقت باید نشست و پرندگان ناتوان را با غصه تماشا کرد که از ترس و وحشت در لابلای نیزارها ، پناهگاهی می جویند و اطمینان دارم که می دانند با گرمای بهار و تابستانی که در پیش است ، بختی برای ادامه ی زندگی نخواهند داشت .

با این وجود تا آخرین لحظه ، امیدهای کمرنگ خویش را در قلبهای کوچک خود زنده نگاه می دارند و در حالی که با حسرت به آسمان و دسته های بزرگ کوچ نگاه می کنند ، تار و پود امیدهای کم فروغ خویش را با تردید و هراس در قلبهای کوچک خود به هم می بافند .  

پ.ن : اگر مشتاقید تا برخی از این پرندگانی را که نام بردم ببینید ، در ویکی پدیا خواهید توانست به منظور خود دست یابید .